W związku z ukończeniem 75 roku życia Ks. Arcybiskup został zwolniony z obowiązków pasterza diecezji szczecińsko-kamieńskiej w dniu 25 III 1992 r.

Nie wyłączyło to go jednak z intensywnej pracy. Zaangażowanie w sprawy rodziny zarówno na polu naukowym, jak i duszpasterskim nie zmalało i nie zmniejszyło zasięgu oddziaływania. 
Dotyczyło to przede wszystkim pracy naukowej i dydaktycznej, a także wydawniczej, która zawsze uważał za jedną z ważnych form służby rodzinie. Czynny udział w sympozjach, kongresach krajowych i zagranicznych wymagał dużego nakładu pracy. Czas dzielony na posługę słowa mówionego i pisanego został w całości oddany na służbę człowiekowi.

Wydawało się, że nie zna słowa „emerytura”. Najbliższym współpracownikom, przecież dużo młodszym, trudno było za Nim nadążyć. 
Choć z biegiem lat ograniczyły się możliwości poruszania i wyraźnie zaznaczał się ubytek zdrowia i sił, Ks. Arcybiskup nie przestał traktować swojego życia jako służby: Bogu i człowiekowi. Stale troszczył się o sprawy Kościoła i Ojczyzny. Służył słowem głoszonym i pisanym, spotkaniami z ludźmi, a także modlitwą i cierpieniem.

Jego ostatnią publikacją, pisaną w ostatnich tygodniach i dniach życia, jest broszura „Słuchać Boga, by żyć”.

Ks. Arcybiskup był doktorem honoris causa Uniwersytetu Szczecińskiego (1992), honorowym obywatelem Szczecina (1996), Łomianek (2003), Warszawy (2004), Stargardu Szczecińskiego (2005) i Polic (2005).

Odznaczony został przez prezydenta RP Orderem Orła Białego (11 XI 2006).

Odszedł do wieczności w Niedzielę Dobrego Pasterza, 29 kwietnia 2007 r., w 62. rocznicę wyzwolenia z Dachau i 32. rocznicę powstania Instytutu Studiów nad Rodziną, a zarazem w dniu ogłoszonym przez Episkopat Polski jako Dzień Męczeństwa Duchowieśńtwa Polskiego.

Zgodnie z wolą wyrażoną w swym testamencie został pochowany w Łomiankach koło Warszawy, w krypcie przy kaplicy Instytutu (obecnie Wydziału) Studiów nad Rodziną.